تاریخچه پرسپولیس

مقدمه: باشگاه شاهین (۱۳۴۶-۱۳۲۱)

باشگاه فوتبال شاهین در سال ۱۳۲۱ به‌ دست عباس اکرامی بنا شد. او یک معلم بود و باشگاه را با کمک تعدادی جوان دانشجو با شعار «اول اخلاق، دوم درس، سوم ورزش» بنا نهاده بود. باشگاه شاهین توانست بازیکنان بزرگی مانند پرویز دهداری، امیرمسعود برومند، همایون بهزادی، حمید شیرزادگان، حسین کلانی و بسیاری دیگر را که در تیم ملی بازی کردند، به فوتبال ایران بشناساند. شاهین در دهه ۱۳۴۰ به اوج محبوبیت رسید اما برخی اتفاقات، فدراسیون فوتبال ایران و روزنامه کیهان ورزشی (مهمترین روزنامهٔ ورزشی آن زمان) را روبروی آنها قرار داد. اختلاف بین آنها بیشتر شد و باعث شد تا در روز ۱۸ تیر ۱۳۴۶، دو روز پس از برد ۳-۰ شاهین رو در روی باشگاه تهرانجوان، سازمان ورزش و تفریحات ایران شاهین را منحل اعلام کند.

درمورد دلایل انحلال باشگاه شاهین حرف و حدیث‌های بسیاری وجود دارد. اگرچه سازمان ورزش دلیل انحلال این باشگاه را در متن ابلاغیه رسمی «منافات فعالیت‌ها با روح عالیه ورزش» عنوان می‌کند، اما برخی تحلیلگران، دلایل سیاسی؛ از جمله مخالفت عباس اکرامی با حکومت پهلوی را موثر می‌دانند. بنابر ادعای یکی از بازیکنان شاهین ردپای تحریک‌ های پرویز خسروانی، مدیر عامل وقت باشگاه تاج هم در این انحلال دیده می‌شود.

پس از انحلال شاهین هواداران با ادامه لیگ همراهی نکردند. هنگامی که شاهین منحل شد، چند باشگاه مانند پاس، راه‌آهن و عقاب درپی جذب بازیکنان شاهین برآمدند و این به معنی از هم ‌پاشیدن این تیم بود. اما با رایزنی علی عبده با پرویز دهداری و مسعود برومند، بازیکنان باشگاه شاهین به تیم پرسپولیس پیوستند.

باشگاه پرسپولیس (۱۳۴۶-۱۳۴۲)

باشگاه پرسپولیس تهران در سال ۱۳۴۲ به دست علی عبده بنیانگذاری شد. این باشگاه جزو دارایی‌های «شرکت سی.‌آر.سی» بود که به جز عبده، فاطمه پهلوی و همسرش محمد خاتم نیز از سهامداران آن بودند. عبده از آمریکا به ایران آمده ‌بود و در مشت‌زنی آمریکا صاحب عنوان قهرمانی و مسئولیت بود. در آن زمان باشگاه پرسپولیس در رشته‌های ورزشی بولینگ، والیبال، بسکتبال و اسکیت فعال بود و یک تیم فوتبال ضعیف در دسته دوم داشت که بهترین بازیکن آن محمود خوردبین بود.

پس از انحلال شاهین و در زمستان ۱۳۴۶، با رایزنی عبده و پرویز دهداری، ۴ نفر از بازیکنان شاهین به نام‌های ابراهیم آشتیانی، ناظم گنجاپور، کاظم رحیمی (به عنوان کاپیتان) و بهمن نوروزی در یک بازی دوستانه با باشگاه جم آبادان (که در آن زمان باشگاهی صاحب نام و قهرمان اولین دوره جام منطقه ای ایران بود) در ترکیب تیم دسته دومی پرسپولیس قرار گرفتند.

حضور این ۴ نفر در آن بازی زمینه ‌ساز پیوستن بقیه‌ی بازیکنان شاهین به پرسپولیس و آغاز محبوبیت این باشگاه شد. پرسپولیس سال ۱۳۴۷ را با مربیگری پرویز دهداری و سرپرستی مسعود برومند آغاز کرد. این تیم باید کار خود را از دسته دوم آغاز می‌کرد، اما انحلال چند تیم در آن زمان باعث شد تا مسابقات رده ‌بندی برای تعیین دسته باشگاه ‌های کشور برگزار شود. در آن مسابقات ۴۴ تیم شرکت کردند که تیم‌های پرسپولیس، تاج، پاس و عقاب در گروه‌های خود صدرنشین شدند.

سالیان نخست (۱۳۵۲-۱۳۴۶)

از سال بعد پرسپولیس وارد لیگ ایران شد و با قهرمانی باشگاه‌های تهران به عنوان نماینده‌ی ایران به جام باشگاه‌های آسیا که در تایلند برگزار می‌شد راه یافت، اما پرسپولیس در آن جام موفق نبود و در مرحلهٔ گروهی این رقابت ها حذف شد. در سال ۱۳۴۸ کارخانه ایران ناسیونال خودروی پیکان را تولید کرد. محمود خیامی مالک آن برای تبلیغ محصول جدید کارخانه‌اش با عبده توافقنامه‌ای امضا کرد و تمام بازیکنان پرسپولیس به جز عزیز اصلی و محمود خوردبین را برای باشگاه پیکان به صورت قرضی خریداری کرد. در آن سال پیکان با اقتدار قهرمان شد و پرسپولیس با بازیکنانی جوان به مقام یازدهم رسید. پیکان آن سال پرسپولیس را با گل علی پروین شکست داد. سال بعد تمام بازیکنان به پرسپولیس بازگشتند.

در سال ۱۳۵۰، پرسپولیس اولین قهرمانی خود را با اقتدار به دست آورد. آن‌ها فصل را با ۱۳ پیروزی و ۱ شکست برابر تاج مسجد سلیمان پشت سر گذاشتند. در سال ۱۳۵۱ عبده مانور تبلیغاتی بزرگی به راه انداخت و باشگاه پرسپولیس را یک باشگاه حرفه‌ای اعلام کرد، اما در پی حمایت نکردن دیگر باشگاه ‌ها، پرسپولیس بار دیگر آماتور شد.

دوران جام تخت جمشید (۱۳۵۷-۱۳۵۲)

جام تخت جمشید در سال ۱۳۵۲ راه ‌اندازی شد. این جام تا آن زمان، معتبرترین و برترین جام برگزار شده در ایران بود. در ۵ دورهٔ برگزاری این جام، پرسپولیس با ۲ قهرمانی در سال ‌های ۵۲-۵۱ و ۵۵-۵۴ و نایب ‌قهرمانی در ۳ سال دیگر، پرافتخارترین تیم ایران لقب گرفت. در نخستین دورهٔ جام تخت جمشید نیز پرسپولیس بدون شکست و با اقتدار تمام قهرمان شد و حتی تاج، رقیبش را که نایب ‌قهرمان شد؛ ۶-۰ شکست داد.

پرسپولیس با پیروزی ۲-۰ برابر ماشین سازی تبریز در ۲۲ مرداد ۱۳۵۷، دوران حضور خود را در جام تخت جمشید به پایان برد.

سال‌های نخست پس از انقلاب (۱۳۶٥-۱۳۵۸)

چند ماه پیش از انقلاب اسلامی، ساختمان بولینگ عبده آتش گرفت. در پی این آتش‌ سوزی بیمه تمام خسارت را به فاطمه پهلوی پرداخت نمود. از این رو برخی او را در آتش‌ سوزی سهیم می‌دانند. عبده و فاطمه‌ پهلوی پس از آتش‌ سوزی به آمریکا رفتند.

با این که پرسپولیس در سال ۱۳۵۸ در جام شهید اسپندی به قهرمانی رسید، اما تیم از هم پاشید و بسیاری از بازیکنان عوض شدند. بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی باشگاه پرسپولیس را مصادره کرد و باشگاه بدون زمین تمرین و دفتر در اوج تنگدستی زیر نظر سازمان تربیت بدنی قرار گرفت.

با وقوع جنگ ایران و عراق و برگزار نشدن لیگ کشوری، پرسپولیس از دوران خوب خود فاصله گرفت، اما همچنان یکی از تیم‌های برتر جام باشگاه ‌های تهران و جام حذفی تهران بود.

تغییر نام به پیروزی (۱۳٧٠-۱۳٦٥)

در سال ۱۳۶۰ سازمان تربیت بدنی نام بولینگ عبده را به مجموعه ورزشی شهید چمران تغییر داد و دفتر باشگاه به خوابگاه تبدیل شد. سازمان تربیت بدنی قصد داشت نام باشگاه را هم تغییر دهد اما بازیکنان در اعتراض به تغییر نام باشگاه، در بازی با هما در لیگ تهران حاضر نشدند و قهرمانی این مسابقات را از دست دادند.

در دی ۱۳۶۵، پرسپولیس تحت پوشش بنیاد مستضعفان قرار گرفت و مدیرعامل باشگاه اعلام کرد که نام باشگاه به «آزادی» تغییر خواهد کرد. بار دیگر بازیکنان برابر تغییر نام باشگاه مقاومت کردند و محمود خوردبین (سرپرست تیم)، به نمایندگی از پرسپولیس، از حضور در مسابقات انصراف داد.

پس از مدت کوتاهی بنیاد مستضعفان از باشگاه‌داری انصراف داده و امتیاز آن را به شرکت فرهنگی ـ ورزشی پرسپولیس که در تاریخ 16/2/70 به ثبت رسیده و 49% از سهام آن به سازمان تربیت بدنی تعلق داشت، واگذار نمود. اما در روز ۲۷ بهمن 137٠، با ثبت مؤسسه فرهنگی ـ ورزشی پیروزی، امتیاز این تیم ناباورانه به آن مؤسسه انتقال یافت و تاکنون نیز معلوم نشده که علت انتقال امتیاز باشگاه پرسپولیس از شرکت فرهنگی ـ ورزشی پرسپولیس که مالک واقعی آن بوده، چیست. هرچند به هر حال هنوز هم اکثریت مردم ایران این تیم را با نام پرسپولیس می‌شناسند.

شرکت فرهنگی ورزشی پرسپولیس (۱۳٨٧-۱۳٧٠)

شرکت فرهنگی ورزشی پرسپولیس در تاریخ 18/2/1370 با شماره 83332 توسط آقای اسماعیل وفائی با 5/50% سهام، سازمان تربیت بدنی به ریاست آقای دکتر حسن غفوری‌فرد و به نمایندگی آقای عباس انصاری‌فرد با 49% سهام و آقای حسین منتظر موعود با 5/0% سهام تأسیس شد و به ثبت رسید. در همان زمان آقای وفائی به سمت مدیرعامل، آقای انصاری‌فرد (نماینده سازمان) به سمت رئیس هیئت مدیره و آقای منتظر موعود به سمت نایب رئیس هیئت مدیره انتخاب شدند.

شایسته ذکر است که آقای حسن غفوری‌فرد به عنوان معاون رئیس جمهور و سرپرست وقت سازمان تربیت بدنی، آقای انصاری‌فرد را به عنوان نماینده تام‌الاختیار و امین سهام سازمان در تاریخ 31/1/70 معرفی کرده بودند.

پس از آن در تاریخ 20/7/72، سازمان تربیت بدنی عدم تمایل خود را نسبت به ادامه همکاری با شرکت پرسپولیس اعلام و در تاریخ 20/6/76 کل سهام خود را به آقای وفائی واگذار و از شرکت پرسپولیس خارج شد. البته بین سال‌های 72 تا 76، تمام جلسات با حضور آقای انصاری‌فرد به عنوان نماینده تام‌الاختیار سازمان تربیت بدنی برگزار می‌شد. و تاکنون همواره جلسات سالیانه هیئت مدیره شرکت پرسپولیس با حضور سهامداران به صورت منظم برگزار و صورتجلسه‌های مربوطه به اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری ارجاع داده شده است.

در همان تاریخ آقای وفایی با هبه (امانت دادن) 5/50% سهم خود به آقای حسن عابدینی معروف به امیر عابدینی مدیرعامل اسبق باشگاه پیروزی، میزان سهم خود را به ٤٩% کاهش داد و آقای منتظر موعود نیز 5/0% سهم خود را به آقای بهروز محمودی واگذار کرد.

آقای عابدینی در تاریخ 17/7/87، 5/50% یعنی تمام سهم امانی خود و 5/0% سهم آقای محمودی را در ازای دریافت وجه به آقای وفائی بازگرداند و از پرسپولیس خداحافظی کرد و به این ترتیب آقای وفائی مجدداً صاحب تمام سهام پرسپولیس شد.

بر مبنای آخرین مجمع عمومی عادی که به طور فوق‌العاده در مورخ 3/8/87 تشکیل شد، همراه با آقای اسماعیل وفائی، شرکت غذاسازان زندگی به نمایندگی آقای حمید موحدی و شرکت تجارت بین‌المللی وفا کیش به نمایندگی آقای مصطفی جوادی شجونی برای مدت دو سال به عنوان اعضاء هیات مدیره و آقای اسماعیل وفائی به سمت رئیس هیئت‌مدیره و مدیرعامل؛ و حمید موحدی به سمت نایب رئیس هیئت مدیره تعیین و همچنین محرم هادی‌سرابی به سمت بازرس اصلی و کمال میرمحمدی به سمت بازرس علی‌البدل برای مدت یک سال انتخاب گردیدند. و هر یک از این دو شرکت متعلق به آقای وفائی صاحب 1% از سهام پرسپولیس شدند و 98% دیگر سهام نیز در مالکیت شخصی آقای وفائی ماند.

هرچند آقای وفایی بارها و بارها در مقاطع مختلف اعلام داشته‌اند که سهام شرکت فرهنگی ـ ورزشی پرسپولیس که در اصل مالک و صاحب امتیاز باشگاه پرسپولیس نیز می‌باشد به تمامی طرفداران و هواداران میلیونی پرسپولیس در ایران و اقصی نقاط جهان تعلق دارد و ایشان همواره مترصد فرصتی هستند که بتوانند سهام شرکت فوق‌الذکر را ضمن حفظ نظارت مستمر دولت به مالکین واقعی پرسپولیس یعنی انبوه میلیونی هواداران واگذار نماید.